Krwawienie z nosa (epistaksja) jest częste i zwykle niegroźne, ale bywa stresujące i niekiedy wymaga pilnej pomocy lekarskiej. Prawidłowa pierwsza pomoc niemal zawsze zatrzymuje krwotok w kilka–kilkanaście minut. Poniżej znajdziesz kompletny, praktyczny opis postępowania: co zrobić krok po kroku, czego unikać, kiedy dzwonić po pomoc oraz jak zapobiegać nawrotom.
Co się dzieje i skąd ten krwotok?
Najczęściej źródło krwawienia leży w przedniej części przegrody nosa (tzw. splot Kiesselbacha). Naczynia w tej okolicy są płytko położone i łatwo pękają z powodu suchego, zimnego powietrza, kataru, podrażniania (drapanie, wydmuchiwanie), urazu mechanicznego czy po wysiłku. Rzadziej krew płynie z tyłu jamy nosowej (tzw. krwawienie tylne) — bywa obfitsze, częściej dotyczy osób starszych i/lub z nadciśnieniem, a krew spływa do gardła.
Pierwsza pomoc — postępowanie krok po kroku
- Uspokój poszkodowanego i posadź prosto, z lekkim pochyleniem do przodu. Głowa nie do tyłu (krew nie powinna spływać do gardła).
- Oczyść wstępnie przedsionek nosa: delikatnie wydmuchnij skrzep tylko raz, bez „przepompowywania” — chodzi o odsłonięcie miejsca krwawienia.
- Uciśnij miękką część nosa (skrzydełka tuż poniżej kostnego grzbietu) obie strony jednocześnie. Ucisk ma być zdecydowany, ciągły. Oddychaj ustami.
- Mierz czas i nie zaglądaj: trzymaj ucisk pełne 10 minut. Jeśli po zwolnieniu znów krwawi — powtórz ucisk kolejne 10 minut.
- Chłodź okolice nosa i policzków (zimny okład przez tkaninę). Chłodzenie ma wspierać skurcz naczyń, nie zastępuje ucisku.
- Jeśli dostępny jest spray z oksymetazoliną lub ksylometazoliną, podaj 1–2 dawki do krwawiącej dziurki tuż przed ponownym uciskiem (u dorosłych bez przeciwwskazań kardiologicznych; u dzieci tylko zgodnie z ulotką).
- Gdy krwawienie ustanie, zastosuj „wąsa” z gazy pod nozdrza (lekki opatrunek zbierający sączenie) i oszczędzaj nos.
Ważne: w pierwszej pomocy nie upychaj głęboko waty, chusteczek ani tamponów do nosa. Wyjątek stanowią jałowe tampony/rolki gazy do przedsionka nosa zakładane płytko po ucisku — to „krawężnik”, a nie głęboka tamponada.
Czego nie robić (mitobójstwo na skróty)
- Nie odchylaj głowy do tyłu. Zwiększa ryzyko połykania krwi, nudności i wymiotów.
- Nie dmuchaj mocno i nie dłub w nosie po ustaniu krwawienia.
- Nie pij gorących napojów, nie bierz gorącego prysznica, nie ćwicz intensywnie przez 24–48 godzin — ciepło i wysiłek rozszerzają naczynia.
- Nie odstawiaj samodzielnie leków przeciwkrzepliwych (warfaryna, NOAC, aspiryna) z powodu jednego epizodu. Decyzja należy do lekarza.
Kiedy dzwonić po pomoc medyczną (112/999 lub pilna SOR/NPL)
- Krwawienie nie ustaje po dwóch pełnych cyklach ucisku (łącznie ok. 20 minut) lub jest bardzo obfite.
- Krew spływa głównie do gardła, krwawi z obu nozdrzy i/lub występują zaburzenia oddychania — podejrzenie krwawienia tylnego.
- Uraz twarzy z deformacją nosa, silnym bólem, podejrzeniem złamania.
- Osoba jest osłabiona, blada, spocona, zawroty głowy, kołatanie serca — oznaki znacznej utraty krwi lub wstrząsu.
- Chory przyjmuje antykoagulanty/antyagreganty, ma zaburzenia krzepnięcia, jest w ciąży, to małe dziecko lub osoba w podeszłym wieku.
- Nawroty: >2–3 epizody/tydzień, szczególnie bez uchwytnej przyczyny.
Po ustaniu krwawienia — pielęgnacja i profilaktyka nawrotów
Przez 48 godzin unikaj gorących kąpieli, sauny, wysiłku, schylania, alkoholu i ostrych potraw. Smarkaj delikatnie, a najlepiej w ogóle przez dobę. Nawilżaj śluzówkę: irygacje/spreje z solą morską, żele nawilżające do nosa lub cienka warstwa wazeliny/neutrealnej maści w przedsionku (nie głęboko). W sezonie grzewczym nawilżacz powietrza działa cuda. Jeśli masz nadciśnienie, zadbaj o pomiar i kontrolę ciśnienia — skoki ciśnienia sprzyjają epistaksji.
Dzieci, sportowcy, kobiety w ciąży — drobne różnice w podejściu
U dzieci najważniejszy jest spokój i właściwy ucisk. Usiądź obok, pokaż na sobie, co i jak będziesz robić. Włącz minutnik lub krótką piosenkę „na 10 minut” — to pomaga wytrwać bez zaglądania. U kobiet w ciąży śluzówki są bardziej przekrwione: delikatność jest kluczowa; oksymetazolina doraźnie bywa dopuszczalna (po konsultacji i zgodnie z ulotką). Sportowcy po krwawieniu: przerwa od wysiłku i kontaktowych aktywności minimum 24–48 godzin; powrót stopniowy.
Krwawienie po urazie nosa — co dodatkowo ocenić
Po silnym uderzeniu oceń kształt nosa, drożność, narastający obrzęk. Sine podbiegnięcia wokół oczu, wyciek wodnistego płynu z nosa, silny ból głowy po urazie to wskazania do pilnej diagnostyki (możliwe cięższe uszkodzenia). Podejrzenie złamania chrząstki/kosci nosa, krwiaka przegrody (ból, niedrożność, asymetria) — ENT pilnie; nie czekaj „aż samo przejdzie”.
Co może zrobić ratownik/opiekun w miejscu pracy (wersja „firmowa”)
Miej w apteczce: rękawiczki, jałowe gaziki/rolki gazy, jednorazowe zimne kompresy, „wąsy” podnosowe, podstawowy spray obkurczający (dla dorosłych), mini-instrukcję z grafiką ucisku. W razie epistaksji posadź, ucisk 10+10 minut, chłodzenie, spray (jeśli dostępny i brak przeciwwskazań), dokumentuj czas i objętość krwawienia orientacyjnie. Po epizodzie przekaż zalecenia na 48 h i wskaż, kiedy zgłosić się do lekarza. Przy nawracających epizodach — rekomenduj konsultację laryngologiczną (rozważenie koagulacji chemicznej np. azotanem srebra lub elektrokoagulacji).
Najczęstsze pytania
Czy mogę włożyć tampon/watę do nosa?
Nie głęboko. Jeśli już, to płytko w przedsionek, jako „odbojnik” po skutecznym ucisku. Głęboką tamponadę wykonuje personel medyczny.
Czy krople obkurczające są bezpieczne?
Doraźnie tak (1–2 dawki), ale nadużywanie wysusza i prowokuje nawroty. U dzieci stosuj wyłącznie zgodnie z ulotką i najlepiej po poradzie lekarskiej.
Krwawienie „po łyku” gorącej herbaty wróciło — normalne?
Tak, ciepło rozszerza naczynia. Wróć do ucisku na 10 minut, a przez 48 godzin unikaj ciepła i wysiłku.
60-sekundowa ściąga dla świadka zdarzenia
Usiądź → pochyl lekko do przodu → uciśnij miękki nos (obie strony) → ustaw minutnik na 10 min → chłód na nos/policzki → jeśli trzeba, spray obkurczający i kolejne 10 min ucisku → po ustaniu „wąs” z gazy, bez zaglądania. Dzwoń po pomoc, jeśli krew leci >20 min, jest bardzo obfita, spływa do gardła, występuje uraz lub osoba jest na lekach przeciwkrzepliwych.
Podsumowanie
W epistaksji wygrywają prostota i konsekwencja: właściwa pozycja, długi ciągły ucisk miękkiej części nosa, chłodzenie i spokój. Większość krwawień ustaje w pierwszych 10–20 minutach. To, co naprawdę szkodzi, to odchylanie głowy do tyłu, częste „sprawdzanie” i forsowne wydmuchiwanie. Jeśli krwawienie nie ustępuje lub nawraca, nie zwlekaj z konsultacją ENT — niewielka koagulacja w gabinecie potrafi rozwiązać problem na miesiące. Krwawienie z nosa może być sytuacją stresującą, dlatego warto się na takie zdarzenia odpowiednio przygotować odbywając kurs pierwszej pomocy w trakcie którego zostaną omówione oraz co ważne przećwiczone schematy udzielania pierwszej pomocy.
